Kecha Donald Tramp AQSh prezidenti lavozimiga inauguratsiya qilindi. Amerikada an’anaga ko‘ra, saylovda g‘olib chiqqan shaxs rasman prezident sifatida qasamyod qiladi. Nima uchun prezident lavozimga kirishishdan oldin qasamyod qilishi kerak? Iltimos, ushbu postga biriktirilgan videoga like bosing va fikringizni sharhlar bo'limida qoldiring.
Majburiy emas, lekin odat
Amerika prezidentlaridan boshlaylik, axir, ular bu jarayonni an’anaga o‘xshatib qo‘ygan. AQSh qonunlariga ko'ra, prezidentlik saylovlari noyabr oyining birinchi seshanbasida bo'lib o'tadi, g'alaba qozongan nomzod keyingi yilning 20 yanvarida o'z lavozimiga kirishadi. Amaldagi prezident yutqazsa yoki saylovda qatnashmasa ham, 20 yanvar kuni soat 12:00 ga qadar u Oq uy rahbari hisoblanadi. 20-yanvar kuni soat 12:00 bo‘lishi bilan noyabrdagi saylovda g‘olib bo‘lgan shaxs prezident bo‘ladi. Ya'ni, qonun prezidentlarning qasamyod qilishini talab qilmaydi, ammo Amerikaning barcha prezidentlari shunday qiladi. Axir bu Jorj Vashingtondan qolgan odat.
Amerika prezidentlari har doim bir xil qasamyodni takrorlaydilar: ular mamlakat konstitutsiyasini himoya qilishga qasamyod qiladilar. Axir 1787 yilda yozilgan konstitutsiyada barcha huquqlar kafolatlangan.
Amerika odatiga ko'ra, inauguratsiya kuni urushning so'nggi kunini nishonlayotgan prezident Kapitoliyda dafn etilgan. Keyin kosada choy ichishdi. So‘ng sobiq prezident o‘qlarni prezidentga topshirdi va limuzinda haydab ketdi.
Amerika prezidentlari ko'pincha Injil ustida qo'l bilan qasamyod qiladilar. Qasamlarini so‘ngida “Bu safarda Xudo menga yordam bersin”, deyishadi. Bu ham Jorj Vashingtondan qolgan odat.
Qasamyoddan so‘ng prezidentlar o‘zlarining inauguratsion nutqlarini aytadilar. Ular ko'pincha nutq yozishda yordam berishadi. Uch prezidentning nutqi standart hisoblanadi. Linkoln va Ruzvelt o'z nutqlarini o'zlari yozdilar. Ular orasida Avraam Linkolnning nutqi alohida ajralib turadi. U shaxsan o'zi ajoyib badiiy uslub bilan amerikaliklarni o'ziga tortadigan ta'sirchan insho tayyorladi.
Franklin Ruzvelt inauguratsiya nutqida hazillashgan birinchi prezident edi. Jon Fitsjerald Kennedi esa 20 daraja sovuqda qo‘l harakatiga to‘sqinlik qilmaslik uchun paltosini yechganda ta’sirchan nutq so‘zladi. Tramp bu masalada ham boshqacha, menimcha, kecha uning qo‘lida qog‘oz ham yo‘q edi. Axir Tramp nima bo'lishidan qat'i nazar, soatlab gaplasha oladigan odam.
Boshqa mamlakatlar haqida nima deyish mumkin?
Dunyoning ko'plab mamlakatlarida prezidentlar qasamyod qiladilar va turli xil an'anaviy marosimlarda qatnashadilar. Masalan, Braziliya prezidenti inauguratsiyadan so‘ng ochiq mashinada poytaxt ko‘chalari bo‘ylab parad o‘tkazadi, so‘ngra harbiy parad va prezident xalq oldida ma’lum lavozimlarga mansabdor shaxslarni tayinlaydi.
Italiyada prezidentlar respublika va konstitutsiyaga sodiqlik qasamyod qilishi kerak. Inauguratsiya kuni Fransiya prezidentlariga Faxriy legion ordeni beriladi va yadroviy kodlar beriladi. Axir Fransiya yadroviy davlatdir. Biroq, Frantsiyada qasam ichish odati yo'q. Janubiy Koreyada qasamyod qabul qilish marosimi ob-havo qanday bo‘lishidan qat’i nazar, parlament binosida o‘tkaziladi.
Nega ular qasam ichishadi?
Qasamyod qabul qilishdan asosiy maqsad g‘alaba qozongan nomzodlarni hushyorlikka chaqirishdir. Insonlar faoliyatini nazorat qiluvchi qonunlar, odamlarga mas’uliyat yuklaydigan qonunlar bor. Bundan tashqari, har bir inson o'zi ishonadigan va uning ruhiy holatiga ta'sir qiladigan qadriyatlarga ega. Shuning uchun ham prezidentlar qo‘llarini muqaddas kitoblarga qo‘yib qasamyod qiladilar. Ba'zan ular o'zlari uchun qimmatli bo'lgan boshqa narsalarni qo'shib qasam ichishlari mumkin.
O‘tkir Jalolxonov tayyorladi.
Fotosuratchi va muharrir ustasi – Faxriddin Hotamov.