Kundalik axborot byulletenimizda biz o'tgan kun ichida dunyoda sodir bo'lgan eng muhim voqealar va yangiliklarni taqdim etamiz.
G'azodagi vaziyat
Birlashgan Arab Amirliklari Isroil va AQSh bilan G‘azo sektoridagi muvaqqat hukumatda ishtirok etish masalasini muhokama qilmoqda. Reuters xabariga ko‘ra, Birlashgan Arab Amirliklari AQSh va boshqa davlatlar bilan birgalikda G‘azoda boshqaruv, xavfsizlik va rekonstruksiya ishlarini vaqtincha nazorat qilish rejasini ko‘rib chiqmoqda.
Isroil va AQShning xavfsizlik bo'yicha yaqin hamkori sifatida BAA Falastin ma'muriyatini isloh qilish va mustaqil Falastin davlatini, shu jumladan G'azo, G'arbiy Sohil va Sharqiy Quddusni barpo etish uchun mustahkamlashni qo'llab-quvvatlaydi.
Amirliklar rasmiy vakili: «Agar Falastin ma'muriyati jiddiy isloh qilinmasa, Amirlik hech qanday rejalarda ishtirok etmaydi», dedi.
BAA Falastin ma'muriyatiga yangi bosh vazirni taklif qilmoqda va sobiq bosh vazir Salam Fayyad ehtimoliy nomzod sifatida ko'rilmoqda. G'azoni qayta tiklash uchun ko'p yillar va milliardlab dollar xalqaro moliyaviy yordam kerak bo'ladi. Isroil hali G'azoning kelajagi bo'yicha aniq rejani taqdim etmadi.
Xitoydan Rossiya neft tankerlariga cheklovlar
Reuters agentligining xabar berishicha, Xitoyning Shandun viloyatidagi eng yirik neft portlari AQSh tomonidan sanksiya qilingan tankerlarga ishlov berishni taqiqlagan.
Yangi qoidalarga ko‘ra, ruxsat etilgan tankerlarga portda langar qo‘yish, yuk tushirish yoki boshqa port xizmatlaridan foydalanish taqiqlanadi.
Bu cheklovlarga Qingdao, Chjizhao va Yantay portlari kiradi. Bu holat Xitoyning Rossiya, Eron va Venesueladan neft importini sekinlashtirishi mumkin.
AQSh, Buyuk Britaniya va Yevropa Ittifoqi 2024-yil oxirigacha 180 ta neft tankerini sanksiyalar roʻyxatiga kiritdi. Ulardan 100 tasi foydalanishdan chiqarilgan. AQSh ma'muriyati Rossiyaning «maxfiy flotiga» qarshi yangi sanksiyalar tayyorlamoqda, Rossiya neftiga embargo qo'yish va Rossiya banklarining litsenziyalarini bekor qilishni rejalashtirmoqda.
Suriyaga qarshi sanksiyalar yumshatiladi
Rossiyaga qarshi yangi sanksiyalarga tayyorgarlik ko‘rayotgan AQSh moliya vazirligi Suriya davlat tuzilmalari bilan moliyaviy operatsiyalar, energiya resurslari uchun to‘lovlar va Markaziy bank orqali pul o‘tkazmalariga qo‘yilgan cheklovlarni vaqtincha olib tashladi.
Faqat Rossiya yoki Eron manfaatlariga xizmat qiladigan bitimlar bundan mustasno.
Moliya vazirligi ma'lumotlariga ko'ra, GL24 litsenziyasi 2024 yil 8 dekabrdan keyin boshlanadigan operatsiyalar uchun beriladi. Ushbu litsenziya olti oy davomida amal qiladi va kuzatuv maqsadlari uchun mo'ljallangan. Bu qaror AQSh tomonidan Asad rejimi qulagandan keyin oʻzgarishlarga moslashish doirasida qabul qilingan.
NATO Boltiq dengizini himoya qiladi
NATO Boltiq dengizidagi muhim ma'lumotlar va energiya uzatish kabellarini himoya qilish uchun 10 ga yaqin kema jo'natishini e'lon qildi. Ushbu kemalar asosan kabel yo'llari atrofida joylashgan va to'siq bo'lib xizmat qiladi, ammo boshqa davlat kemalarining xalqaro suvlarda harakatlanishiga to'sqinlik qila olmaydi.
Dekabr oyi oxirida Estoniya va Finlyandiya o‘rtasidagi Estlink 2 elektr kabeli shikastlanganidan so‘ng, NATO harbiylar soni ortganini e’lon qildi.
Kabel yaqinida Gonkong bayrog'i ostidagi Hin Hin Tiang 2 va Kuk orollari bayrog'i ostidagi Eagle S samolyotlari sezilarli darajada sekinlashgani aniqlandi. Hozirda kabellar ta’mirlanmoqda.
Yevropa gaz zaxiralari kamayib bormoqda
Yevropa gaz zaxiralaridan 2018-yildan beri nisbatan sovuq qishda eng yuqori darajada foydalanmoqda. Bloomberg ma'lumotlariga ko'ra, gaz zaxiralari o'tgan yilgi 86 foizdan 70 foizga kamaydi. Bu kelgusi yilda energiya xavfsizligiga jiddiy tahdid solishi mumkin.
Gaz tanqisligi hali prognoz qilinmagan, biroq ular kelayotgan qishga tayyorgarlikni qiyinlashtirishi va gaz narxining keskin oshishiga olib kelishi mumkin.
Bundan tashqari, Ukraina orqali Rossiya gazini tashishning to‘xtatilishi Yevropani qiyin ahvolga solib qo‘ymoqda. Bu yoʻl avvalroq Yevropa gaz importining 5 foizini taʼminlagan. Ayniqsa, Vengriya va Slovakiya kabi davlatlar ushbu yuk tashish yo'liga katta bog'liqdir.
Yevropa oʻzining gaz zaxiralarini Trans-Bolqon quvuri orqali Gretsiya, Turkiya va Ruminiya orqali keladigan gaz bilan toʻldirish taklifini oʻrganmoqda. Biroq, bu yo'nalishlar Rossiya gazini tashishdan ancha qimmat.
Trampning Grenlandiya uchun rejasi
Donald Tramp Grenlandiyani AQSH tarkibiga qoʻshib olish boʻyicha kelishuvni amalga oshirish zarurligini taʼkidladi. Uning fikricha, erkin dunyo va Grenlandiya xavfsizlik va tinchlikka muhtoj. Trampning oʻgʻli Grenlandiya poytaxti Nuuk shahriga borgan, biroq mahalliy hukumatlar tashrif shaxsiy ekanini aytib, u bilan uchrashmagan.
Tramp, shuningdek, Grenlandiya va Panama kanalini nazorat qilish uchun harbiy va iqtisodiy choralar qo‘llamasligiga kafolat bera olmasligini aytdi.
Tramp Meksika koʻrfazini “Amerika koʻrfazi” deb qayta nomlash rejalarini eʼlon qildi va yaqin kunlarda bu boradagi qaror eʼlon qilinishi kutilayotganini taʼkidladi.
Shu bilan birga, u Ukrainadagi urushni olti oy ichida tugatishga umid qilmoqda. Tramp Rossiyaning Ukrainaning NATOga a’zo bo‘lishiga qarshiligini tushunishini aytdi. U Putinning u bilan uchrashishga tayyorligini bilishini, biroq u Oq uyga rasman qaytmaguncha buni amalga oshirib bo‘lmasligini ta’kidladi.
Bundan tashqari, Tramp Oq uyga qaytishdan oldin XAMAS tomonidan garovga olinganlarni qo‘yib yubormasa, bu “barcha tomonlar uchun yomon vaziyat” bo‘lishi bilan tahdid qilgan.
Lukashenko hokimiyatni yoshlarga qaytaradimi?
Belarus prezidenti Aleksandr Lukashenko bo‘lajak saylovlar oldidan hokimiyatni yosh avlodga topshirishga tayyorligini ma’lum qildi. U hukumatni boshqarishda davom etishni istamasligini ta’kidlab, hokimiyatning silliq va tinch yo‘l bilan o‘tkazilishini istashini aytdi.
“Men rasmiylarga bo'ysunmadim. Tinchlik va osoyishtalik bilan uni yangi avlodga yetkazaman. Chunki men ularning qanday yashashini ko'rmoqchiman. Shu sababli men hokimiyatni kuch bilan ushlab turishga urinmayman”, – dedi janob Lukashenko.
Shu bilan birga, siyosatdan ketish niyati yo‘qligini, sog‘-salomat ekan, yurt farovonligi uchun ishlashda davom etishini ta’kidladi. “Sog'liging bor ekan, men doim sen bilan bo'laman. Qanday lavozimda bo‘lmasin, o‘z qo‘llarimiz bilan yaratganimizni asrab-avaylash yo‘lida harakat qilaman”, — dedi u.
Makkada khô toshkinlari
Saudiya Arabistonida kuchli yog‘ingarchilik tufayli Makka va Madinada toshqin sodir bo‘ldi. Jidda shahrida ko‘chalar suv ostida qolgan, shaharlarni bog‘lovchi yo‘llar shikastlangan.
Saudi Gazette va Khaleej Times nashrlarining yozishicha, Makkaga umra uchun ketayotgan ziyoratchilar ham kuchli yomg‘irdan zarar ko‘rgan.
Qishda yomg‘ir kam uchraydigan Saudiya Arabistonida bunday holat oxirgi marta 2024-yilning aprelida kuzatilgan edi.
Arab mamlakatlarida sodir bo‘lgan so‘nggi suv toshqinlari shuni ko‘rsatadiki, bu mamlakatlardagi drenaj tizimlari kuchli yomg‘ir oqibatlarini bartaraf eta olmaydi.
Tibetdagi zilzila qurbonlari
Tibet tog‘larida sodir bo‘lgan 6,8 magnitudali zilzila oqibatida kamida 126 kishi halok bo‘ldi, 188 kishi jarohat oldi. Zilzila epitsentri Tingri uyezdda, yerdan 10 km balandlikda joylashgan. Yerosti silkinishlari 4,4 magnitudaga yetdi va ko‘plab binolar qulab tushdi.
AQSh Geologik xizmati zilzila magnitudasi 7,1 ni tashkil etganini taxmin qildi va uning ta'siri Nepal, Butan va Hindistonda ham sezilganini ta'kidladi. Tibetdagi muqaddas Shigaje shahri yaqinida Panchen Lama qarorgohi joylashgan hudud ham zarar ko'rgan.
Voqea joyidan olingan videoda shikastlangan binolar va vayronalar tasvirlangan. Avariya yuz bergan hududda havo harorati -8 darajagacha, kechasi esa -18 darajagacha tushishi kutilmoqda.
Tingri tuyezdda 62 ming aholi istiqomat qiladi va zilzila ehtimoli bor hudud hisoblanadi. 2015-yilda Nepalda sodir bo‘lgan 7,8 magnitudali zilzila 9000 kishining hayotiga zomin bo‘lgan edi.