Ona tilini bilish darajasining umumiy ta’lim darajasiga va ikkinchi chet tilini o‘rganishga ta’siri O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi Makroiqtisodiyot va hududiy tadqiqotlar instituti (MXTI) tomonidan baholandi.
MHTI “Milliy qadriyatlarga asoslangan iqtisodiyot: farovonlik asoslari va uyg‘unligining empirik tahlili” nomli ma’ruza tayyorladi.
Ma’ruzada so‘z, rozilik, amalda marhamat, erkin va mustaqil fikrlash, mardlik, o‘zbek tili va boshqa milliy qadriyatlarning iqtisodiy taraqqiyot va ijtimoiy taraqqiyotga ta’siri ekonometrik usullar asosida baholanib, amaliy qo‘llash bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqildi. .
Mutaxassislar tomonidan olib borilgan izlanishlarga ko‘ra, ona tilini puxta o‘rganish inson kapitaliga qo‘yilgan muhim sarmoyadir. Ona tiliga asoslangan ta’lim odamlarning savodxonlik darajasini oshirishga, ularning akademik muvaffaqiyat va mehnat bozoriga kirish imkoniyatlarini oshirishga yordam beradi. Bundan tashqari, mahalliy tillarga ko'proq e'tibor qaratadigan mamlakatlar ijtimoiy taraqqiyot, harakatchanlik va kapitalni yaxshilashi aniqlandi.
Ekonometrik tahlil natijalariga ko‘ra, ona tilini bilish chet tilini o‘rganish qobiliyatini oshiradi. Bu ta'lim darajasini oshirish orqali ish haqining oshishiga olib keladi. Oʻzbekistonda har bir qoʻshimcha taʼlim yili ish haqining 8,79 foizgacha oshishiga olib kelishi aniqlandi (birinchi tadqiqotda Jizzax viloyatida 12,5 foizgacha). Shuningdek, o‘rta va undan yuqori ma’lumotga ega bo‘lgan yoshlarning chet tilini bilish darajasi ko‘proq ekani aniqlangan.
YuNESKO tomonidan o‘tkazilgan tadqiqotga ko‘ra, o‘rta muddatli istiqbolda ona tiliga asoslangan ta’lim dasturlarida qatnashayotgan bolalar nafaqat savodxonlik ko‘nikmalarini rivojlantiradi, balki ularda o‘ziga bo‘lgan ishonch va madaniy g‘ururni ham oshiradi. Ona tilini mukammal bilish chet tilini o'rganishga yordam beradi, bu esa o'z navbatida ish haqining oshishiga olib keladi (ikkinchi tilni bilishda). Bundan tashqari, ikkinchi va uchinchi xorijiy tillarni o‘zlashtirishda ona tilini o‘rganish ko‘nikmalaridan keng foydalaniladi. Ona tilidan to‘g‘ri foydalanish ikkinchi tilni o‘rganishga ijobiy ta’sir etishini haqiqat isbotladi.
Ushbu tadqiqotda olib borilgan hisob-kitoblarda O‘zbekistonda 2021-yilgi uy xo‘jaliklari byudjetini o‘rganish so‘rovi natijalaridan foydalanilgan. Mincerning daromad funksiyasi ikkinchi tilni bilish ish haqining oshishiga olib keladimi yoki yo'qligini aniqlash uchun ham ishlatilgan. Bunday holda, chet tilini bilishning ish haqiga ta'siri oddiy regressiya modeli va belgilangan effektlar yordamida baholanadi.